1920-yillar Toshkenti: ziddiyatlar va madaniy kashfiyotlar shahri
1920-yillarda Toshkent nafaqat ma’muriy, balki O‘rta Osiyoning madaniy markazi sifatida SSSR ijtimoiy hayotida muhim o‘rin tutgan. Sharq an’analari va yangi sovet davri nafasini o‘zida mujassam etgan bu shahar tabiat, me’morchilik va turmush tarzining uyg‘unligi bilan sayyohlarni hayratga solardi.
Moskvadan Toshkentga sayohat besh kun davom etar va 3,5 ming kilometrlik masofani qamrab olardi. Qozon vokzalidayoq do‘ppi va to‘nlarni ko‘rish mumkin bo‘lsa, poyezdda O‘rta Osiyoning turli xalqlari vakillari uchrashardi.
Shaharga yaqinlashgan sari dasht kutilmaganda yam-yashil daraxtlar orolchalari bilan almashinar: mevali bog‘lar, teraklar va qayrag‘ochlar Toshkentning yaqinlashayotganidan darak berardi.
Toshkentdan g‘aroyibotlar kutganlar uni asta-sekin kashf etishlari lozim edi. Shahar mehmonlarni salqin ariqlari — daraxtlarni sug‘orib, ko‘chalarga voha tusini beruvchi shildiroq suvli kanallar bilan kutib olardi. Toshkent shunday qurilgan ediki, xonadonlarning to‘rtdan uch qismi hovlilar o‘rniga bog‘larga ega bo‘lib, ko‘chalar qalin daraxtlar qatorlari bilan bezatilgandi.
Harorat 40 darajadan oshishiga qaramay, Moskvadan kelgan mehmonlar bu yerda ko‘kalamzorlar va ariqlarning ko‘pligi tufayli issiqlik yengilroq his etilishini ta’kidlashardi.
Shahar ko‘chalarida katta yog‘och g‘ildirakli aravalarni uchratish mumkin edi, ular ham yuklarni, ham butun oilalarni tashirdi. Rossiya qovoqxonalari bilan yonma-yon o‘zbeklar gilam ustida o‘tirib, shakarsiz choy ichadigan ochiq havoli an’anaviy choyxonalar joylashgandi.
Oq tramvaylar yangi va eski shaharlarni bog‘lab turardi. Eski Toshkent mevali bog‘largacha cho‘zilgan bo‘lib, loy devorli va begona ko‘zlardan yashirilgan uyli son-sanoqsiz ko‘chalardan iborat edi. Ariqlarning salqinligi eski shaharga jon baxsh etib, hovlilar, polizlar va uylarni sug‘orar, shinam hovuzchalar — havzalarni hosil qilardi.
O‘rta Osiyoda suv doimo hayot va boylik ramzi bo‘lib kelgan, biroq 1920-yillarda yangi davr boshlandi. Proletarlar timsolidagi sovet hokimiyati tabiiy resurslardan foydalanish va infratuzilmani rivojlantirishga yangicha yondashuvlarni joriy etish orqali turmush tarzini o‘zgartirishga intildi.
1920-yillarda Toshkent ziddiyatlar shahri bo‘lib qoldi: u asriy sharqona an’analarni yangi hokimiyat olib kelgan o‘zgarishlar bilan uyg‘unlashtirdi, bu esa uni o‘ziga xos madaniy va tarixiy hodisaga aylantirdi.