2025-yilda O‘zbekistonni qanday iqtisodiy muammolar kutmoqda?
Markaziy bank 2025-yil uchun makroiqtisodiy xatarlar prognozini taqdim etdi va mamlakat iqtisodiyotiga ichki hamda tashqi omillarning ta’sirini qayd etdi. 2024-yilning to‘rtinchi choragi uchun pul-kredit siyosati to‘g‘risidagi hisobotga ko‘ra, inflyatsiya jarayonlari, savdo cheklovlari va energetika sohasidagi ehtimoliy o‘zgarishlar alohida tashvish uyg‘otmoqda.
Tashqi tahdidlar jahon savdosidagi himoyachilik choralarining kuchayishi bilan bog‘liq bo‘lib, bu global ta’minot zanjirlarini izdan chiqarishi va inflyatsiya bosimini saqlab qolishga xizmat qilishi mumkin. Beqaror geosiyosiy vaziyat sharoitida xomashyo va oziq-ovqat narxlarining ko‘tarilish xavfi ortib bormoqda, bu esa O‘zbekiston ichki bozoriga ta’sir ko‘rsatishi ehtimoli mavjud. Bundan tashqari, ehtimoliy sanksiyalar va moliyaviy cheklovlar xalqaro hisob-kitoblarni murakkablashtirishi va pul o‘tkazmalarining kamayishiga olib kelishi mumkin.
Ichki omillar orasida energiya tariflarini isloh qilishga alohida e’tibor qaratilmoqda. 2025-yil 1-apreldan boshlab yuridik shaxslar uchun elektr energiyasi va gaz narxlarining oshirilishi rejalashtirilmoqda, bu esa ishlab chiqarish tannarxining ko‘tarilishiga va inflyatsion kutilmalarning kuchayishiga sabab bo‘lishi mumkin. Tabiiy gaz ulgurji narxlarining oshishi transport xarajatlari va tovarlar narxiga ham ta’sir ko‘rsatadi. Shu bilan birga, yuqori investitsion faollik va aholi daromadlarining o‘sishi iste’mol talabini rag‘batlantirib, qo‘shimcha inflyatsion bosimni yuzaga keltirmoqda.
Markaziy bank iqtisodiyot rivojlanishining bir nechta ssenariylarini, jumladan, ichki va tashqi omillar 2027-yilga kelib inflyatsiyaning 5 foizlik maqsadli ko‘rsatkichiga erishishni sekinlashtiradigan xatarli variantni ko‘rib chiqmoqda. Potensial tahdidlar orasida iqlim xavflari alohida ajralib turadi: beqaror ob-havo sharoiti hosildorlikka ta’sir ko‘rsatib, oziq-ovqat narxlarining keskin ko‘tarilishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Tarkibiy islohotlar va faol fiskal rag‘batlantirish ham inflyatsion jarayonlarni kuchaytirishi mumkin. Energiya resurslari taklifi cheklangan sharoitda talabning oshishi taqchillikka, ishlab chiqarish xarajatlarining ko‘payishiga va pul-kredit siyosati samaradorligining pasayishiga olib kelishi ehtimoli mavjud.
Jiddiy iqtisodiy xatarlar yuzaga kelganda, byudjet rag‘batlantirilishi kuchayishi mumkin, bu esa cheklangan taklif sharoitida talabning oshishiga olib keladi va inflyatsiya hamda byudjet taqchilligiga qo‘shimcha bosim o‘tkazadi. Bunday sharoitda Markaziy bank iqtisodiy vaziyatni barqarorlashtirish uchun monetar siyosatni qattiqlashtirishga majbur bo‘lishi mumkin.