O‘yinlar nima va ular nima uchun kerak?
“O‘yinlaringiz kimga kerak? Bularning hammasi yosh bolalar uchun ham aysh-ishrat. Qolganlarning esa muhimroq ishlari bor: turmush, biznes va ishlab chiqarish.” Savol ham, javob ham, shubhasiz, asosli, lekin keling, umuman o‘yin nima ekanligini ko‘rib chiqaylik.
Bolaligimizda bu dunyoni bilish uchun o‘ynaymiz. Shovqin-suronlarni, piramidalarni sinab ko‘ramiz, kubiklardan qandaydir noaniq narsalar yasaymiz. Bularning barchasi miyamizning rivojlanishiga imkon beradi. Biz narsalar o‘zaro ta’sirlashib, qandaydir yangi narsalarni yaratishi mumkinligini bilib olamiz. Biz mantiq va xotirani rivojlantiramiz. Biz nimadir birinchi martadayoq muvaffaqiyatsizlikka uchraganda to‘siqlarni yengishni o‘rganamiz. O‘yinda biz boshqa bolalar yoki kattalar bilan o‘ynash orqali birinchi ijtimoiy o‘zaro ta’sirni bilib olamiz.
O‘yinlar orqali biz o‘rganamiz. Ibtidoiy yoki chuqur texnikalardan foydalangan holda. Biz bolalar bog‘chasida kattalar yoki tarbiyachilar bilan o‘ynash orqali rasmlar, pazllar, hatto o‘z tilimizni chizishni o‘rganamiz.
Biroz vaqt o‘tgach, o‘yinlar kattaroq bo‘lib qoladi. Ular orqali biz reaksiya tezligini, tafakkur tezligini va moslashuvchanligini rivojlantiramiz, mantiqiy xulosalar chiqarishga o‘rganamiz. O‘yinlarsiz biz hatto o‘rgana olmagan narsalarni o‘rganamiz. Misol uchun, har qanday strategik o‘yin sizni barcha qadamlarni oldindan o‘ylab ko‘rishga o‘rgatadi, binobarin, biznesda ham, hayotda ham yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavf-xatarlar va "suv osti toshlari‘ni oldindan ko‘ra bilishga va ishlab chiqishga o‘rgatadi.
Vizual novellalar o‘zgalar hayotini boshdan kechirish va undan o‘z tajribasini olib chiqish imkonini beradi, uni o‘zingizda sinab ko‘rmasdan, balki qahramon uchun tanlov qilish va bu tanlov olib keladigan oqibatlarni chetdan baholash orqali. Xuddi shu holatni kitoblarda yoki filmlarda ham sinab ko‘rish mumkinmi? Unchalik emas, chunki faqat o‘yinlarda siz qayerda va qanday yakunlanishini tanlash imkoniyatiga egasiz.
RPG janridagi o‘yinlar sizga nafaqat kichik bir qismni yashash, balki mutlaqo ochiq dunyoda o‘zingizning hayotingizni qurish imkoniyatini beradi. Faqat siz unda kim bo‘lishingiz va xatti-harakatlaringiz atrofdagilarga qanday ta’sir ko‘rsatishini hal qilasiz.
‘O‘qchi‘lar reaksiya tezligini va kutilmagan vaziyatlarda tezkor aniq qarorlar qabul qilishni o‘rgatadi. Miya tezda javob berishga va muqobil izlashga o‘rganib qoladi va unga bu voqealar hayotda yoki o‘yinda sodir bo‘ladimi, bu unchalik muhim emas, u har qanday muammoni samarali va tez hal qilishni o‘rganadi. Yo‘lda uchayotgan mashina qarshisida paydo bo‘lsangiz, bunday ko‘nikma hayotingizni saqlab qolishi mumkin.
Va bularning barchasi, o‘yinlar stressdan xalos bo‘lish imkonini berishini hisobga olmaganda. Ular miyaga o‘z muammolaridan dam olish va qayta ishlash, “tasvirni o‘zgartirish” imkonini beradi, shuningdek, shunchaki qayta ishlash va yangi kuch bilan ishga kirishishga imkon beradi.
Hozirda biznesni geymifikatsiya qilish tendensiyasi faol rivojlanmoqda. Bu yerda ko‘plab jarayonlar o‘yinga aylanishga harakat qiladi, bu esa yangi xodimlarni osonroq va tezroq o‘qitish, shuningdek, mijozlar bilan “osonroq” shaklda muloqot qilish imkonini beradi. Dron operatori yoki virtual reallik me’mori kabi yangi kasblar o‘yin nima ekanligi haqida ortiqcha tasavvurga ega bo‘lgan, shuningdek, virtual muhit bilan o‘zaro munosabatlarda shaxsiy tajribaga ega bo‘lganlarga ancha oson beriladi.
Uchuvchi birinchi marta rulga o‘tirgan samolyotda bo‘lishni xohlarmidingiz? Ammo aynan o‘yinlar orqali uchuvchilar haqiqiy sharoitlarda o‘zlashtirishi mumkin bo‘lgan asosiy ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar.
Men bu yerda qancha tadqiqot o‘tkazilganligi va o‘yin o‘ynaydigan odamlar necha o‘n foiz tezroq javob berishlari va kamroq xato qilishlari haqida ko‘plab statistik raqamlarni keltirishim mumkin. Bunday statistik ma’lumotlar internetda juda ko‘p va istasangiz, ularni osongina topishingiz mumkin.
Men esa, ko‘proq, o‘yinlar so‘zsiz foyda keltiradi, demoqchiman. Ha, bu vositadan ham, boshqa har qanday vositadan ham zarar keltirish mumkin, lekin bu faqat uni kim ishlatishiga bog‘liq. Bolg‘a bilan ham nafaqat mix qoqish, balki barmoqlarni ham uzish mumkin, shunga qaramay, odamlar undan foydalanishni to‘xtatmaydilar.
Va oxirida shuni qo‘shimcha qilishim kerakki, o‘yin sanoati o‘z-o‘zidan bolalar ko‘ngilxushi emas va unda sezilarli cho‘qqilar va e’tiroflarga erishish mumkin, masalan, mening jamoam “Rossiya — imkoniyatlar mamlakati” platformasining Butunrossiya tanlovida g‘alaba qozongan “O‘yinni boshla”.