Mifologiya reklama vositasi sifatida

Mifologik reklama — mifning murakkab kommunikativ xususiyatlarini yetkazishga qodir bo‘lgan belgilar tizimidir. Zamonaviy jamiyatda mif yangi vazifalar kasb etib, ommaviy ongni boshqarishning kuchli vositasiga aylandi. Ammo uni, ayniqsa reklama texnologiyalarida, shunchalik universal va samarali qiladigan narsa nima?

Zamonaviy mif bir vaqtning o‘zida bir nechta vazifani bajaradi. U nafaqat ongni boshqaradi, balki insonning jamiyatga psixologik moslashuviga ham ko‘maklashadi. Bu moslashuv chuqur ma’naviy yoki intellektual muloqot darajasida emas, balki oddiy, ommaviy darajada kechadi. Ta’kidlash joizki, mif insonni qaror qabul qilish va munosabatlar qurishda yo‘naltirib, qadriyatlar tizimini tiklashga yordam beradi.

Bugungi kunda reklama mif vazifalarini o‘zlashtirgan holda, uning zamonaviy shakllaridan biriga aylandi. U virtual voqelikda iste’molchining ishtirok etishi haqidagi tasavvurni yaratish orqali insonlar dunyosi va buyumlar dunyosi o‘rtasidagi chegaralarni yo‘qotishga qodir. Mifologik texnologiyalardan foydalanish reklamani nafaqat mahsulotlarni ilgari surish usuli, balki ong ostig‘a ta’sir ko‘rsatish vositasiga ham aylantiradi.

Bunda asosiy o‘rin reklama ta’sirining asosini tashkil etuvchi arxetiplarga beriladi. Rossiyalik psixolog L.L. Gerashenkoning “Reklama mifologiyasi” asarida bayon etilgan tadqiqotlarga ko‘ra, arxetiplar reklama xabaridan olinadigan ong osti taassurotini kuchaytiradi. Ular orasida quyidagilar ajralib turadi:

1. Bola arxetipi — g‘amsizlik, ishonch va samimiylik bilan bog‘lanadi;
2. Soya (yoki egizak) arxetipi — shaxsning yashirin, qorong‘u tomonlarini aks ettiradi;
3. Ruh (yoki ona) arxetipi — g‘amxo‘rlik, mehribonlik va uyg‘unlikni anglatadi;
4. Animus arxetipi — mantiqiy fikrlash va yetakchilik uchun javobgardir.

Ushbu arxetiplardan foydalanish bir zumda hissiy javob uyg‘otadigan grafik, rang va mazmunli tasvirlarni yaratishga imkon beradi. Masalan, reklamada keng tarqalgan Quyosh mifologemasi iliqlik, muvaffaqiyat va hayotiy quvvat bilan, tog‘ tasviri esa yetakchilik va yuqori mavqe bilan bog‘lanadi.

Zamonaviy reklama an’anaviy mifologik obrazlar va syujetlardan faol foydalanadi. Masalan, qadimgi miflarga xos bo‘lgan narsalarning jonlanishi bugungi kunda o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan insoniylashtirilgan buyumlar ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, quyidagilar ommalashgan:

1. Dunyoning yaratilishi afsonasi — brend yoki mahsulot tarixini yaratish orqali reklama an’anaviy va kuchli narsaga ishonch uyg‘otadi;
2. Injildagi mifologemalar — iste’molchilik afsonalarini shakllantirishga yordam beradi;
3. Uy va oila mifologemalari — uyg‘unlik va barqarorlik hissini yaratadi;
4. Geometrik va rang ramzlari — auditoriya bilan hissiy aloqani kuchaytiradi.

Reklama xabarlarining tuzilishi alohida e’tiborga loyiq. “Muammo-sehrli yechim-baxtli yakun” qolipiga asoslangan tuzilish reklamani oldindan taxmin qilish mumkin bo‘lgan va shu sababli ishonch bilan qabul qilinadigan qiladi. Bunday tuzilma nafaqat e’tiborni jalb qiladi, balki ma’lumotni yanada esda qolarli qilish uchun qayta hikoya qilishni ham rag‘batlantiradi.

Xo‘sh, nega mifologiya reklamada shunchalik muhim vositaga aylanib bormoqda? Birinchidan, mifologik xabarga o‘xshash shakl to‘liq bo‘lmagan axborotga ham ijobiy munosabat uyg‘otadi. Ikkinchidan, arxetipik yondashuv reklamani hissiy jihatdan boy va esda qolarli qilib, sezgi a’zolariga ta’sir ko‘rsatishni kafolatlaydi. Uchinchidan, mifologik syujetlar qayta hikoya qilishda osonlikcha takrorlanadi va yo‘qotishlarsiz uzatiladi, bu esa ularning tarqalishini tezlashtiradi.

Shunday qilib, mifologiya nafaqat madaniy merosning bir qismi, balki reklamaga iste’molchiga yaqinroq va tushunarli bo‘lishiga imkon beruvchi kuchli vositadir. Arxetiplar va an’anaviy syujetlardan foydalanib, reklama mutaxassislari nafaqat ma’lumot beruvchi, balki ilhomlantiruvchi xabarlarni ham yaratishadi.