“Hamma narsa senga qarshi bo‘lib tuyulsa ham, taslim bo‘lma”: Xokkeydagi qiyinchiliklar, moslashish va kelajak
Xokkeychiva murabbiy Ilya Nazarevich faoliyatidagi qiyinchiliklarni yengib o‘tish tajribasi bilan o‘rtoqlashdi, tarkibdagi o‘rin uchun kurashishga to‘g‘ri kelgan davrlar va zamonaviy xokkeyga bo‘lgan qarashlari haqida so‘zlab berdi, shuningdek, endigina boshlayotgan sportchilarga maslahatlar berdi.
— Ilya, faoliyatingizdagi qaysi klub siz uchun moslashish nuqtai nazaridan eng “oson” bo‘ldi, qaysi klubda o‘zingizni ko‘rsatish va o‘rnashish eng qiyin kechdi?
— Faoliyatim davomida shuni angladimki, sportchiga hamma narsa ta’sir qiladi: jamoa, shahar, muxlislar. Siz yangi joyga kelasiz va iloji boricha tezroq moslashishingiz kerak. Lekin shu bilan birga sizdan natija kutishadi. Eng qiyini — moslashishga ulgurolmaslik. Menda shunday davrlar bo‘lgan, masalan, KXLga kirishga uringan paytlarim.
KXLga kirish devorni yorib o‘tish kabidir. Yosh bo‘lsangiz, sizga kelajakni ko‘zlab qarashadi. Ammo yosh endi o‘smirlik davridan o‘tgan bo‘lsa, unda hammasi ancha murakkablashadi.
Men har qanday sinovga rozi edim. Kelasiz, sizni kuzatishadi: bir mashg‘ulot, bir hafta, ba’zan uch oy. Bularning hammasi — pulsiz. Ammo bunday strategiya tavakkalchilikdir. Agar sizni olishmasa, boshqa klublar allaqachon to‘ldirilgan bo‘ladi.
— Bu bosimni qanday yengdingiz?
— To‘g‘risini aytsam, ichki sezgim bilan harakat qildim. O‘shanda maslahat beradigan odam yo‘q edi. Shunchaki o‘zingizga ishonasiz, har qanday imkoniyatdan foydalanasiz.
— Ilya, kurashni davom ettirish yoki xokkeyni tashlash tanlovi oldida turgan davringiz haqida gapirib bering.
— Hammasi “Admiral” va "Severstal‘ga sinovga borganimdan boshlandi. Mavsumoldi yig‘ini ketma-ket o‘tdi, lekin hech qayerga o‘rnasha olmadim. Bir payt jismoniy holatimni yo‘qotib qo‘ydim. Natijada meni hatto VXLga ham olishmay qo‘yishdi. O‘ylab o‘tirishga vaqt yo‘q edi.
— Bunday sharoitda klubni qanday izladingiz?
— Bu o‘zingizni qanday targ‘ib qilish kerakligi haqidagi hikoya. Ko‘pchilik yigitlar: “Mana, bizda chiptalar kam sotilyapti,” deb shikoyat qilishadi. Men esa VXL saytini ochganimni, shaxsan klublarga — bosh direktorlarga, kotiblarga qo‘ng‘iroq qilganimni eslayman. Ba’zan murabbiyning raqamini olishga muvaffaq bo‘lardim. Bekor o‘tirish mumkin emasligini tushunardim.
— Xo‘sh, natijada nima bo‘ldi?
— Omadim bor ekan: Qo‘rg‘onga qo‘ng‘iroq qildim, “Keling,” deyishdi. Bu 25-avgust edi — mavsum boshlanishiga bir hafta qolgandi. Oleg Lomako men bilan birga edi. Bizni ishga olishdi, lekin ogohlantirishdi: “Shartnoma bor, lekin ertagayoq ishdan bo‘shatishimiz mumkin.”
— Jamoadagi ishlar qanday kechdi?
— Murabbiylar “VXL kubogi uchun kurashamiz,” deb maqsadlarini aytishdi. Men qo‘llab-quvvatladim. Ammo jamoa yaxshi natija ko‘rsatmadi. Va ular tarkibni qisqartirishni boshlaganlarida, birinchi bo‘lib ishdan bo‘shatish oson bo‘lganlarni olib tashlashdi. Bu men bilan Lomako edik.
Atigi uchta o‘yin o‘tkazdim. Axir men allaqachon kvartira ijaraga olganman-ku... Bu eng qiyin daqiqalardan biri bo‘ldi.
— Buni qanday o‘tkazdingiz?
— Birinchi ligaga borishga to‘g‘ri keldi. Meni VXLda payqashlarini kutishga vaqt yo‘q edi. Bu og‘ir davr edi, lekin men eng muhimi taslim bo‘lmaslik ekanligini tushundim. Bunday lahzalar bardoshli bo‘lishga o‘rgatadi. Muvaffaqiyat nafaqat iste’dod, balki kurashish, moslashish qobiliyati ekanligini angladim.
— Hamma narsani tashlash vaqti kelgandek tuyulgan payt bo‘lganmi?
— Albatta. Chetdan qaraganda xokkeychilar o‘z jamoalarini osongina topayotgandek tuyuladi. Ammo haqiqat murakkabroq. Va men tugatishimga bir qadam qoldi. O‘shanda Birinchi ligaga tushgandim. U yerda na pul, na sharoit bor. Siz yotoqxonada yashaysiz, xonada to‘rtta karavot bor. Yigitlar bilan vaziyatdan chiqishga harakat qildik.
— Qanaqa joy ekan u?
— Smolensk, “Kristall.” Biz zavod oshxonasida ovqatlandik. Yotoqxona oddiy, qavatda umumiy hojatxona bor. Bolalar qabriston orqali yurishardi — bu eng qisqa yo‘l edi. O‘zimni bunga majbur qilolmadim. Yaxshisi, ertaroq turardim. Shundog‘am vaziyat quvonchli emas edi.
Qiyinchiliklar bo‘ldi, lekin men ijobiy tomonlarni topishga harakat qildim. Zal yaxshi, muz esa zamonaviy edi. Bu mening “tubim” edi, men undan itarilib chiqdim.
Eng muhimi — salbiy fikrlarga berilib ketmaslik. Kamroq ikkilanish: “Nima bo‘ladi?,” “Bo‘ladimi?” Shunchaki harakat qilish kerak.
— Siz Xarlamov haqidagi “17-afsona” filmini ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. Sizning hikoyangiz og‘ir xokkey taqdirini, afsonaviy xokkeychining hayotini eslatmaydimi?
— Qisman taqdirimiz o‘xshash. Faqat filmda hamma narsa bo‘yab-bejalgan, hayotda esa undan ham qattiqroq. Tasavvur qiling: siz atigi 21 yoshdasiz, jamoasiz qolasiz, sobiq KXL o‘yinchisisiz. Siz hali ko‘p narsa qo‘lingizdan kelishini his qilasiz, sizni esa VXLga ham olishmayapti... Javobsiz savollar uyumi paydo bo‘ladi. O‘shanda men har qanday variantni ko‘rib chiqdim. Yaxshiyamki, Smolenskka borish imkoniyati paydo bo‘ldi.
— Ilya, xato qilishga va bo‘shashishga haqqingiz yo‘qligini doimiy ravishda anglash sizni ruhan ezmadimi?
— Bu oson emas. Ayniqsa, yoshligingizda. Siz doimiy poygadasiz va bu dastlab qo‘rqinchli. Lekin keyin moslashasiz. Bobom: “Ishlagan qo‘rqmas,” derdi. Mana men ham: qo‘rquv haqida o‘ylamaslikka, balki harakat qilishga intilaman.
— Juda dono gaplar. Oilangiz karyerangizga qanday munosabatda?
— Xotinim, bolalarim doim yonimda. His-tuyg‘ular jihatidan biz birgamiz. Xotinim qo‘llab-quvvatlaydi, ba’zan o‘zimdan ham ko‘proq. Bu juda qimmatli.
— Karyera va oila o‘rtasidagi muvozanatni qanday topasiz?
— Bu qiyin. Har qanday lahzadan foydalanishga harakat qilaman. Ba’zan bu kechki qo‘ng‘iroq bo‘ladi. Ba’zan bolalarni mashg‘ulotga olib borishga muvaffaq bo‘laman. Ular tushunishlarini istayman: men ko‘p ishlayman, lekin men qilayotgan hamma narsa ular uchun.
— Ukangizning hozirgi davri oson emasligini aytdingiz. Uni qo‘llab-quvvatlayapsizmi?
— Ha, davr murakkab. Men ukamga: “Bu sinov. Har bir sportchi bunga duch keladi. Sen yo yuqoriga ko‘tarilasan, yo soyada qolasan,” deb aytaman.
— O‘g‘lingiz ham xokkeyni tanlabdi. Bunga munosabatingiz qanday?
— Bilasizmi, hatto hayron qoldim (Ilyaning rafiqasi Venera qo‘shimcha qiladi). U o‘zini uzoq vaqt izladi, lekin keyin: “Xokkey bilan shug‘ullanmoqchiman,” dedi. Men: “Ishonching komilmi? Bu oson emas,” deb so‘radim. Ammo u turib oldi. Hozir ko‘ryapmanki, u bu bilan yonib yuribdi.
— 2023-2024 yilgi mavsumning eng yaxshi himoyachisi bo‘lganingizdan keyingi his-tuyg‘ularingiz haqida gapirdingiz. Bunday e’tirofni olish qanday bo‘ldi?
— Bunday narsalarga o‘ralashib qolmaslikka harakat qilaman. Ha, bu yoqimli, ahamiyatli natija. Lekin xokkeyda bir joyda uzoq to‘xtab qolish mumkin emas. Biror narsaga erishdingizmi — xursand bo‘ldingiz, minnatdorchilik bildirdingiz va oldinga davom etdingiz.
— Axir bunday natija sizning professionalligingizning ham ko‘rsatkichi-ku.
— Albatta, kundalik mehnat muhim. Ammo sport jamoaviy ish. Yolg‘iz o‘zing hech narsa qilolmaysan. Hamma narsa birlashadi: o‘zaro tushunish, murabbiyning ishonchi, strategiya. Ba’zan formada bo‘lasan-u, lekin sendan noto‘g‘ri foydalanishadi. Yoki aksincha. Shuning uchun individual mukofotlar — hammaning xizmati.
— Siz xokkeyda jamoada o‘zini to‘g‘ri tutish muhimligini aytdingiz. Bunga nimani nazarda tutyapsiz?
— Nafaqat natija ko‘rsatish, balki jamoaning bir qismi bo‘lish ham muhim. Tinglash, moslashish, o‘z rolini tushunish. Shunday paytlar bo‘lganki, vazifam pozitsiyani yopish, himoyada qat’iy o‘ynash ekanini ko‘rganman. Lekin buni qabul qilganman. Mana shu muvozanat — foydali bo‘lish va o‘zingni namoyon qilish — eng qiyini.
— Lekin siz buni uddalayapsiz-ku. 20 yil xokkeyda. Kuchni qayerdan olasiz?
— O‘yinga bo‘lgan muhabbatdan. Xokkey — shunchaki ishdan ko‘ra ko‘proq narsa. Bu hayot, ehtiros. Qiyin damlar bo‘ladi, lekin muz ustiga chiqqaningda hammasi unutiladi.
— Xokkeyni o‘sha paytdagi va hozirgisini qanday baholaysiz?
— Xokkey juda o‘zgarib ketdi. Men KXL, NXLni kuzatib boraman. Bir paytlar Zdeno Xara kabi afsonalar o‘ynagan. Bugun esa xokkey butunlay boshqacha.
— Asosiy o‘zgarishlarni nimalarda ko‘ryapsiz?
— Hamma narsa o‘zgaryapti. Men boshlagan paytda, hamma narsa natijaga asoslangan edi. Yoshlarni rivojlantirishga e’tibor berilmasdi. Hozir yosh o‘yinchilarning o‘sishi muhim. Lekin mening davrimda sen tajribali o‘yinchilardan yaxshiroq bo‘lishing kerak edi. Yoshlarga qiyin bo‘lardi. Hozir yondashuv boshqacha. Xokkey moslashmoqda, o‘yin uslubi, o‘yinchilarga munosabat o‘zgaryapti. Ilgari qat’iy subordinatsiya bor edi, endi bu kamdan-kam uchraydi.
— Pro Hokei Ligasy darajasini boshqa ligalar bilan solishtirganda qanday baholaysiz?
— Xokkeyning darajasi ko‘p narsaga bog‘liq. VXLda safarlari ko‘pligi tufayli o‘ynash qiyinroq. Tasavvur qiling: 10 kunga ketyapsiz, charchaysiz, uyni sog‘inasiz. Masalan, Voronejda o‘ynaganimda, Moskvagacha 8 soat yo‘l bosish kerak edi, keyin uchish, keyin avtobus. Agar Sankt-Peterburgda bo‘lsangiz, aeroportgacha 40 daqiqa.
— Demak, VXLda raqobat kuchliroq deb hisoblaysizmi?
— Ha, u yerda raqobat yuqori. Bu jamoalar tuzilishida ko‘rinadi.
— Pro Hokei Ligasy-chi?
— Pro Hokei Ligasy kuchsizroq. Ba’zi qarorlar tushunarsiz, masalan, 40 ta o‘yinga cheklov qo‘yish. Ilgari u kuchliroq edi.
U yerda ajoyib chet ellik o‘yinchilar o‘ynardi. Chexiya, Kanadadan kelishardi, shvedlar bilan o‘ynaganman. Ularning Dalxeysen degan himoyachisi bor edi. Men undan o‘rnak olardim. U O‘skemenda o‘ynagan.
O‘n yil oldin sharoitlar boshqacha edi, Pro Hokei Ligasy’ga kirish “vov” hisoblanardi. Hozir o‘yinlar kamroq, kelishni xohlovchilar oz. Moliyalashtirish qisqardi, ustuvorliklar o‘zgardi.
— Ilya, keling, biroz boshqa mavzuga o‘taylik. Sizda o‘zgartirishni istaydigan xislatlar bormi?
— O‘zimni takomillashtirishga intilaman. Men uchun bu maqsad — shaxs sifatida rivojlanish. O‘zimga yaqin yo‘nalishlarni izlayman, ularni rivojlantirish va tahlil qilishga harakat qilaman.
Hozir muloqot qobiliyatlarini rivojlantirish, jamiyatga foyda keltirishga urinmoqdaman. Yangi ishlarim bor. Masalan, kanal yuritmoqdaman, auditoriya bilan muloqot qilishni o‘rganmoqdaman.
— Siz tez-tez mamlakatlar, shaharlar, ligalarni o‘zgartirib turasiz. Farzandlaringiz uchun kim obro‘liroq — ona yoki ota?
— Menimcha, buni bolalardan so‘ragan ma’qul. Lekin ikkalamiz ham qattiqqo‘l ota-onamiz. Bizda birimiz “yo‘q” desak, boshqamiz ruxsat berishi yo‘q. Tarbiyamiz uyg‘un.
— Biz bolalarga ko‘p narsaga ruxsat beramiz. Ammo ular chegaradan chiqib ketsa-chi?
— Agar bolalar chegarani ko‘rmasa, hurmat tuyg‘usini yo‘qotishi mumkin. Biz qattiqqo‘lmiz, lekin adolatlimiz. Tamoyillarimiz bor, ammo bolalarga o‘z fikrini aytish imkonini beramiz. Jazolaganda ongli ravishda yondashamiz. Jazo har doim ham jismoniy bo‘lavermaydi. Bu gadjetlardan mahrum qilish bo‘lishi mumkin. Nima uchun kerakligini tushuntiramiz. Bola tushunishi muhim.
— Siz qat’iy yondashuv haqida gapirdingiz. Bu kundalik hayotga ham taalluqlimi?
— Ha, biz dasturxon atrofida suhbatlashishga harakat qilamiz. Bu oila uchun vaqt. Birga vaqt o‘tkazishga o‘rgatamiz. Albatta, bolalar norozilik bildiradi. O‘g‘lim: “O‘qishni xohlamayman, bizda hech kim o‘qimaydi,” deyishi mumkin. Lekin biz tushuntiramiz: “Sen o‘zing uchun o‘qiysan.” Shunda u qabul qiladi.
— Sevimli hayvonlaringiz bormi?
— Uchta mushugimiz bor edi, hozir yo‘q. Bu mas’uliyat. Ehtimol, nafaqaga chiqqanda it boqarman.
— Sevimli taomingiz-chi?
— Palov. Uni oshxonamizda tayyorlashadi va menga yoqadi. Ba’zan uyda tatar yoki boshqird taomlarini pishiramiz.
— Sizda murabbiylik ishiga moyillik bormi?
— 26-27 yoshlarimda murabbiylik meniki emas deb o‘ylardim. Lekin vaqt o‘tishi bilan fikrim o‘zgardi. Hozir sezib turibmanki, bu ishga moyilligim bor. Odamlar yaxshi chiqayotganini aytishadi va men ham buni his qilyapman. Ayniqsa bolalar bilan ishlashda.
— 3×3 formati haqida nima deysiz? Bu yangi istiqbolmi?
— 3×3 format muammo emas. Ammo bu klassik xokkeyning imkoniyati yo‘q degani emas. Bu yerda sharoitlar yaratilmoqda, o‘g‘il bolalarning, klubning, terma jamoaning kelajagi bor. Maktab mavjud, qolgani esa vaqt o‘tishi bilan keladi.
— Yoshlarga qanday tilaklaringiz bor?
— Eng muhimi, o‘zingizni asrang, aql-idrokingizni rivojlantiring. Sport sog‘lom, tetik bo‘lishga yordam beradi. O‘zbekistonda xokkey bo‘yicha barcha sharoitlar mavjud. Farzandlaringizni olib keling, sinab ko‘ring.