“Exnaton duolari” jumbog‘i: zamon aloqasi yoki tasodifmi?
2002-yil bahorida Britaniya ilmiy muzeyining tadqiqot guruhi shov-shuvli kashfiyot qildi: Misr tilidagi ibodat matni mavjud bo‘lgan, ilgari noma’lum bo‘lgan qadimiy hujjat topildi. Bir qarashda hech qanday g‘ayrioddiy narsa yo‘q edi, ammo ibodatning mazmuni hayratlanarli edi. Matn deyarli so‘zma-so‘z xristiancha “Otche nash” duosini takrorlagan.
Olimlar hujjatning yoshini — miloddan avvalgi ming yilga yaqinligini aniqlaganda, kashfiyot yanada ahamiyatliroq bo‘ldi. Bu fakt ilmiy doiralarda haqiqiy bo‘ronni keltirib chiqardi, chunki o‘sha davrda xristianlik din sifatida hali mavjud emas edi.
Ba’zi tadqiqotchilar matn yagona xudo Atonga sig‘inishni joriy etgan fir’avn Exnatonning diniy islohotlari bilan bog‘liq bo‘lishi mumkinligini taxmin qilishadi. Uning monoteizmga qaratilgan islohotlari keyingi davrlarda diniy konsepsiyalar rivojiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin edi.
Biroq savol tug‘iladi: bu madaniy vorisiylikning isbotimi yoki biz g‘ayrioddiy tasodifni ko‘rib turibmizmi? "Exnaton ibodati‘ning ochilishi qadimgi dunyoning diniy va madaniy aloqalarini o‘rganish uchun yangi maydon ochib bergan holda tarixning eng qiziqarli jumboqlaridan biri bo‘lib qolmoqda.