
Ko‘kaldosh madrasasi — Toshkentning me’moriy va tarixiy yodgorligi
Poytaxt markazida, Chorsu maydoni atrofida Toshkentning eng ahamiyatli islomiy inshootlaridan biri — Ko‘kaldosh madrasasi joylashgan. XVI asrda Shayboniylar hukmronligi davrida qurilgan bu me’moriy yodgorlik uzoq vaqtdan beri shaharning tarixiy qismi ramziga aylanib ulgurgan.
Madrasa o‘z nomini qurilishga rahbarlik qilgan bosh vazir sharafiga olgan. Uning “ko‘kaldosh” laqabi, turkiy tillardan tarjima qilinganda “emikdosh” degan ma’noni anglatib, Toshkent hokimlari Baroqxon va Darveshxonga yaqinligidan dalolat beradi.
Madrasa ko‘plab afsonalar bilan bog‘liq. Mahalliy aholi aytishicha, o‘tmishda bu yerda ommaviy qatllar o‘tkazilgan: xalqni uyaltirish va jazolash uchun bevafo xotinlarni baland minoradan tashlaganlar. Boshqa bir afsonaga ko‘ra, gumbazlarning birida ilohiy marhamat ramzi hisoblangan muqaddas pista daraxti o‘sgan.
Bugungi kunda Ko‘kaldosh O‘zbekistonning eng yirik me’moriy yodgorliklaridan biri bo‘lib qolmoqda. Pishiq g‘ishtdan qurilgan baland bino islom me’morchiligi an’analariga muvofiq bunyod etilgan: ichki hovli ibodat xonalari (hujralar) va dars o‘tish uchun xonalar bilan o‘ralgan. Peshtoq fasadning markaziy unsuri bo‘lib, uning balandligi 20 metrga yaqin, u naqshinchor balkonlar va quyoshdan himoyalovchi panjaralar bilan bezatilgan, ularda Alloh va Muhammad payg‘ambar ismlari o‘yib yozilgan.
Bino bir necha bor zilzilalar va urushlar tufayli vayron bo‘lgan. XIX asrda bu yerda Qo‘qon xonlarining qarorgohi bo‘lgan va u yerdan isyonchilarni o‘qqa tutishgan. Biroq, O‘zbekiston mustaqilligi yillarida amalga oshirilgan ta’mirlash ishlari natijasida madrasa to‘liq qayta tiklandi va yana diniy muassasa maqomini qaytadan qo‘lga kiritdi.
Hozirgi kunda Ko‘kaldosh diniy va ma’rifiy markaz sifatida faoliyat yuritishda davom etmoqda. Bu yerda muazzinlarning azoni yangraydi, talabalar uchun darslar va ibodatlar o‘tkaziladi. Madrasa butun dunyodan sayyohlar va dindorlarni o‘ziga jalb etib, Toshkentning ma’naviy merosi ramzi bo‘lib qolmoqda.