Shomahmudovlar oilasi: Mehr va insoniylik qahramonligi
1962-yilda “O‘zbekfilm” kinostudiyasida urush paytida turli millatga mansub 16 bolani farzandlikka olgan o‘zbek oilasining haqiqiy voqeasiga asoslangan “Sen yetim emassan” filmi ekranlarga chiqdi. Ushbu film tomoshabinlar qalbiga chuqur ta’sir ko‘rsatdi, chunki ekrandagi voqealar ortida Ulug‘ Vatan urushi yillarida ota-onasiz qolgan bolalarni o‘z bag‘riga olgan Shomahmudovlar oilasining haqiqiy tarixi yashiringan edi.
Toshkentlik temirchi Shohahmed Shomahmudov va uning rafiqasi Bahri Akramova farzand ko‘rmagan bo‘lsa-da, 1941-yilda O‘rta Osiyoga evakuatsiya qilingan yetim bolalar kela boshlagach, ular asrab oluvchi ota-ona bo‘lishga ahd qilishdi. Ularning xonadoniga tez orada turli millat farzandlari: ruslar, ukrainlar, beloruslar, yahudiylar, latishlar va boshqalar keldi. Ularning oilasi xalqaro do‘stlikning timsoli bo‘lib qoldi, bu yerda millatidan qat’i nazar, hamma katta va mehribon oilaning bir a’zosi edi.
Shomahmudovlar bilan bir qatorda ko‘plab o‘zbek oilalari ham yetim bolalarga yordam berish chaqirig‘iga munosib javob berishdi. Urush yillarida O‘zbekistondagi bolalar uylariga 200 mingga yaqin ota-onasiz qolgan bolalar qabul qilindi. Ularning ko‘pchiligi qiyinchilik va kamtarona turmush kechirishiga qaramay, bolalarga issiq mehr, g‘amxo‘rlik va muhabbat ulashgan oilalarga ega bo‘ldilar. Farzandlikka oluvchilar, xuddi Shomahmudovlarga o‘xshab, bolalarga nafaqat yo‘qotgan oilalarini qaytardilar, balki ularni o‘zbek mehmondo‘stligi va kattalarni hurmat qilish kabi eng yaxshi an’analar asosida tarbiyaladilar.
Shomahmudovlarning asrandi qizlaridan biri bo‘lgan Ne’mat ismli qizning (yangi ota-onalari unga bergan ism “in’om” deb tarjima qilinadi) qismati ularning oliyjanobligining ramzi bo‘lib qoldi. Hatto hamshira bola tirik qolishi dargumon ekanligini aytganida ham, Bahri uni uyga olib ketishga qat’iy turib oldi. Bu qaror qizning hayotini saqlab qoldi, u voyaga yetib, yangi hayot uchun imkoniyat bergan asrandi ota-onasiga umr bo‘yi minnatdorchilik bildirdi.
Shomahmudovlar oilasi kamtarona hayot kechirsa-da, uylarida mehr-muhabbat, o‘zaro yordam va hurmat hukmron edi. Ular barcha farzandlarini mehnatsevarlik va hamjihatlik ruhida tarbiyaladilar. Ularning ko‘pchiligi Toshkentda qoldi, boshqalari esa urushdan so‘ng o‘z vatanlariga qaytib ketishdi. Ammo qayerda bo‘lishidan qat’i nazar, asrab olingan farzandlarning har biri umr bo‘yi o‘zbek ota-onasini minnatdorchilik bilan xotirladi.
Shomahmudovlarning jasorati nafaqat qo‘ni-qo‘shnilar orasida, balki butun Sovet Ittifoqi miqyosida e’tirof etildi. Ular “Hurmat belgisi” ordeni bilan taqdirlandi, ularning hayot yo‘li Rahmat Fayziyning “Hazrati Inson” romaniga asos bo‘ldi, shuningdek, “Sen yetim emassan” filmini yaratishda ilhom manbai bo‘lib xizmat qildi.
Bugungi kunda Shomahmudovlar tarixi shunchaki o‘tmish xotirasi emas, balki turli madaniyat vakillari umumiy ezgulik yo‘lida birlashishi mumkinligining yorqin namunasidir. Bu jasorat O‘zbekiston va uning xalqi tarixining muhim qismi bo‘lib, og‘ir damlarda oilasidan ayrilgan bolalarga o‘z bag‘rini ochib, yuksak insoniylik fazilatlarini namoyon etdi.