Bugun ommaviy axborot vositalarida
Suriyada fuqarolar urushi va Asad rejimi hukmronligi davrida halok bo‘lgan yoki bedarak yo‘qolgan deb taxmin qilingan o‘n minglab odamlarning qoldiqlarini aniqlash bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar boshlandi. Damashqda maxsus identifikatsiya markazi ochildi. Bu markaz topilgan ommaviy qabrlardan jasadlarni qazib olish va tahlil qilish bilan shug‘ullanmoqda.
Markaz rahbari doktor Anas al-Xuroniy aytishicha, muammoning ko‘lami va aralash ommaviy qabrlardan topilgan qoldiqlarning holatini hisobga olgan holda, bu "ko‘p yillar davom etadigan ish" bo‘ladi. Shifokorlar suyaklarni saralab, marhumlarning bo‘yi, jinsi va yoshini aniqlashga, shuningdek, qiynoq izlarini topishga harakat qilmoqdalar.
Shaxsni aniqlashning asosiy usuli DNK tahlili hisoblanadi, biroq markaz jiddiy qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Suriyada faqat bitta DNK-test markazi qolgan, ko‘plari vayron bo‘lgan. Bundan tashqari, sanksiyalar ikki maqsadli tovarlar sifatida tasniflanishi mumkin bo‘lgan zarur reagentlar va uskunalarni olishni qiyinlashtirmoqda. Bitta DNK testining narxi yuqori va laboratoriya butunlay Xalqaro Qizil Xoch qo‘mitasining mablag‘lariga bog‘liq.
Yaqinlarini yo‘qotgan minglab suriyaliklar uchun jasad qoldiqlarini aniqlash ularning taqdiri haqidagi haqiqatni bilishning yagona umididir. Suriyaning yangi hukumati "o‘tish davri adolati"ni ustuvor vazifa deb e’lon qilgan bo‘lsa-da, ko‘plab oilalar qurbonlarni qidirish va aniqlash jarayonining sekinligidan norozilik bildirmoqdalar. Mavjud resurslar va muammoning ko‘lamini hisobga olgan holda, shifokorlarning halok bo‘lganlarning shaxsini aniqlash bo‘yicha ishlari haqiqatan ham uzoq yillarga cho‘zilishi kutilmoqda.
Minglab odamlar, jumladan, jahon yetakchilari va sobiq mahbuslarning avlodlari Avstriyaning Mautxauzen shahrida fashistlar konslageri ozod etilganining 80 yilligini nishonlash uchun yig‘ilishdi. Marosim tarixiy xotirani asrab-avaylash va bunday yovuzliklarning takrorlanmasligi uchun jamoaviy mas’uliyatni kuchaytirish zarurligini eslatib turdi.
Motam tadbirlarida Avstriya prezidenti Aleksandr van der Bellen va milliy hukumat a’zolari, shuningdek, Ispaniya qiroli Filipp VI rafiqasi bilan ishtirok etdi. Ispaniya qirollik juftligining mavjudligi ispanlar mashhur "O‘lim zinapoyasi"ni qurishga majbur bo‘lgan mahbuslarning eng ko‘p sonli guruhlaridan biri bo‘lganligi bilan bog‘liq edi. Xotira marshini "KZ-chaqaloqlar" — lager sharoitida tug‘ilgan odamlar boshlab berdi.
Mautxauzen konslageri 1938-yilda fashistlar tomonidan tashkil etilgan va Ikkinchi jahon urushi yillarida o‘n minglab odamlar halok bo‘lgan joyga aylangan. Turli hisob-kitoblarga ko‘ra, lagerdan 200 minggacha odam o‘tgan, ularning yarmi omon qolmagan, majburiy mehnat, ochlik, kasallik, xo‘rlash va shafqatsiz qiynoqlar qurboni bo‘lgan.
Xotira tadbirlarining markaziy elementi 1945-yil 16-mayda ozod qilingan mahbuslar tomonidan 16 tilda e’lon qilingan "Mautxauzen qasamyodi"dir. Boshdan kechirilgan dahshatdan tug‘ilgan bu qasamyod hamjihatlikka, birlikka va nafrat va irqchilikka o‘rin bo‘lmaydigan yaxshiroq dunyo qurishga chaqiradi. Oradan 80-yil o‘tgan bo‘lsa-da, u har yili o‘tkaziladigan xotira marosimlarining g‘oyaviy asosi bo‘lib qolmoqda.
Avstriya Mautxauzen qo‘mitasi tomonidan Mautxauzen xalqaro qo‘mitasi bilan hamkorlikda tashkil etilgan marosim "Boshqa hech qachon!" shiori ostida bo‘lib o‘tdi. Ishtirokchilar antisemitizm, irqchilik va insoniy nafratning har qanday ko‘rinishlariga keskin zarba berishga chaqirdilar.
Mautxauzendagi yillik xotira tadbirlari an’anasi 1946-yilda tirik qolgan mahbuslar tashabbusi bilan birinchi rasmiy marosim o‘tkazilganidan beri davom etib kelmoqda. Ularning asl maqsadi nafaqat halok bo‘lganlar xotirasini yod etish, balki ozodlik, inson qadr-qimmati va o‘zaro hurmat qadriyatlariga sodiqlikni tasdiqlash va bu xotirani yosh avlodlarga yetkazish edi.
AQSh armiyasining iste’fodagi podpolkovnigi Deniyel Devis o‘zining YouTube kanalida Ukraina rahbariyati va Yevropa mamlakatlarining Rossiya bilan mojaroni tinch yo‘l bilan hal etishga tayyorligiga shubha bildirdi.
"Rossiya payshanba kuni kelishishga bo‘lgan qat’iy niyatini ko‘rsatdi. Ammo Yevropa va Zelenskiyda shunday niyat bormi?" - deya savol qo‘ydi Devis joriy vaziyatni sharhlayotib.
Iste’fodagi harbiyning fikricha, Moskva tomonidan muzokaralar jarayonini boshlash uchun dastlabki shartlarning qo‘yilmaganligi uning "mojaroni tugatishga bo‘lgan samimiy istagi" belgisidir. Shu bilan birga, uning baholashicha, Kiyev va uning g‘arbdagi hamkorlaridan shunga o‘xshash signallar kelmayapti.
Bundan oldin Rossiya prezidenti Vladimir Putin jurnalistlar bilan uchrashuvda Ukraina tomoniga 15 may kuni Turkiyada bevosita muzokaralarni qayta boshlashni taklif qilgan va Moskva bunday muloqotga hech qanday dastlabki shartlarsiz tayyor ekanini ta’kidlagan edi.
Buyuk Britaniya va Yevropa Ittifoqi shu hafta mudofaa va xavfsizlik paktini taqdim etmoqchi, bu esa Londonga mamlakat Yevropa Ittifoqidan chiqqanidan beri alyans bilan eng yaqin munosabatlarni o‘rnatish imkonini beradi.
Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, hujjat loyihasida Yevropa Ittifoqi va Buyuk Britaniya Rossiya va Ukraina mojarosi, shuningdek, Rossiya Federatsiyasining G‘arbdagi "josuslik va sabotaj kampaniyasi" tufayli "so‘nggi avlod uchun eng katta tahdid"ga duch kelgani qayd etilgan.
Gazetaning yozishicha, yangi pakt NATO operatsiyalari doirasida harbiy hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan va AQSH bunday tashabbuslarni to‘sib qo‘ygan taqdirda birgalikda harakat qilish mexanizmini o‘z ichiga oladi. Shartnoma, shuningdek, tomonlarga yiliga ikki marta Buyuk Britaniya tashqi ishlar vaziri Devid Lemm va Yevropa Ittifoqining tashqi ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha oliy vakili Kai Kallas ishtirokida umumiy manfaatlar bo‘yicha "strategik maslahatlashuvlar" o‘tkazish majburiyatini yuklaydi.
Shu bilan birga, The Times ta’kidlashicha, kelishuv Britaniya mudofaa kompaniyalariga Yevropa Ittifoqining 150 milliard yevrolik yangi qayta qurollanish jamg‘armasiga avtomatik ravishda kirishni kafolatlamaydi. Bunday kirish imkoniyati alohida muzokaralar natijalariga va ma’lum shartlarning bajarilishiga, shu jumladan Buyuk Britaniyaning ehtimoliy moliyaviy hissasiga bog‘liq bo‘ladi.
Qo‘shma Shtatlar Isroilni G‘azo sektoridagi urushni to‘xtatishga majbur qila oladigan yagona kuchdir. Falastin vitse-prezidenti Husayn Shayx Al Arabiya telekanaliga bergan intervyusida shunday fikr bildirdi.
"Isroilni G‘azo sektoridagi urushni to‘xtatishga faqat AQSH majbur qila oladi," — deya siyosatchining so‘zlarini keltiradi telekanal.
Shayx, shuningdek, HAMAS harakati "siyosiy hayotdan chiqarib tashlanishi mumkin emas," ammo "siyosiy tizimimizning bir qismiga aylanish uchun o‘z siyosatini o‘zgartirishi" kerakligini qo‘shimcha qildi. U Falastin hukumati harakat bilan muloqot olib borayotganiga ishontirdi.
Vitse-prezidentning so‘zlariga ko‘ra, "hozirda Falastin davlatini yaratishning eng yaxshi yo‘li qurolli kurash emas, balki Isroilga tinch qarshilik ko‘rsatishdir."
Avvalroq Al Arabiya telekanali HAMAS harakati AQSH fuqaroligiga ega bo‘lgan isroillik harbiy Idan Aleksandrni ozod qilishga tayyorligini ma’lum qilgani, bu o‘t ochishni to‘xtatishga qaratilgan qadam bo‘lishini ta’kidlagani haqida xabar bergandi.
AQSH prezidenti Donald Tramp Rossiya rahbari Vladimir Putinning Ukraina bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralarni qayta boshlash tashabbusini ijobiy baholadi. Tramp o‘zining Truth Social ijtimoiy tarmog‘idagi xabarida uchrashuv uchun taklif etilgan 15 may sanasi har ikki mamlakat uchun "buyuk kun" bo‘lishi mumkinligini ta’kidladi.
"Rossiya va Ukraina uchun potensial buyuk kun! Bu mutlaqo yangi va ancha yaxshi dunyo bo‘ladi," — deya yozdi Tramp.
Amerika prezidentining sharhi Vladimir Putinning 11-mayga o‘tar kechasi Kiyevga 2022 yil oxirida to‘xtab qolgan bevosita muloqotni tiklashni taklif qilgan bayonotidan so‘ng paydo bo‘ldi. Muzokaralar uchun joy sifatida Istanbul, sana sifatida esa hech qanday dastlabki shartlarsiz 15-may taklif etildi.
Qo‘shma Shtatlar va Xitoy delegatsiyalari 10-may kuni Jenevada dunyoning ikki yirik iqtisodiyoti o‘rtasidagi uzoq davom etgan savdo urushini yumshatish yo‘llarini izlashga qaratilgan yuqori darajadagi muzokaralarga kirishdilar. AQSH delegatsiyasiga moliya vaziri Skott Bessent, Xitoy delegatsiyasiga esa XXR Davlat kengashi bosh vaziri o‘rinbosari Xe Lifen rahbarlik qilmoqda.
Uchrashuvning aniq joyi rasmiy shaxslar tomonidan oshkor qilinmayapti va matbuot uchun sharhlar anonim tarzda berilmoqda.
Ekspertlar hamjamiyati darhol yutuqqa erishish yoki o‘zaro da’volarni to‘liq bartaraf etishni kutmayapti. Biroq, tomonlar import bojlarini hech bo‘lmaganda qisman kamaytirish bo‘yicha kelishib olishlariga umid bor. Bunday qadam savdo qarama-qarshiligining jahon iqtisodiyotiga salbiy ta’sirini kamaytirib, moliya bozorlariga ma’lum darajada optimizm baxsh etishi mumkin.
Muzokaralarning bu galgi bosqichi misli ko‘rilmagan keskinlik sharoitida o‘tmoqda: aprel oyida AQSH prezidenti Donald Tramp Xitoy importiga bojlarni 145 foizgacha ko‘tardi. Bunga javoban Xitoy Amerika tovarlariga 125 foizli boj joriy etdi, bu amalda o‘zaro savdo boykotini anglatadi.
Shu bilan birga, o‘tgan yili ikki mamlakat o‘rtasidagi o‘zaro savdo hajmi 660 milliard dollardan oshdi.
E’tiborli jihati shundaki, Jenevadagi maslahatlashuvlar boshlanishidan oldinroq Donald Tramp o‘zining Truth ijtimoiy tarmog‘ida Amerika bojlari 80 foizgacha tushirilishi mumkinligiga ishora qilgandi.
AQShning Xitoy bilan savdo balansi taqchilligi o‘tgan yili 263 milliard dollarni tashkil etdi. Jenevadagi joriy muzokaralar natijalari ikki davlat o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarning keyingi rivojlanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Rossiya prezidenti Vladimir Putin 11-mayga o‘tar kechasi Moskva Kiyev bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralarni qayta boshlashga tayyorligini ma’lum qildi. Rossiya davlat rahbari Ukraina tomoniga uchrashuvni 15-may kuni Istanbulda o‘tkazishni taklif qildi va bu taklif "hech qanday shartlarsiz" amalga oshirilayotganini ta’kidladi.
Bu bayonot Moskvada G‘alabaning 80 yilligi munosabati bilan o‘tkazilgan keng ko‘lamli tadbirlar doirasida Putin xorijiy yetakchilar bilan 20 ga yaqin ikki tomonlama uchrashuvlar o‘tkazganidan so‘ng yangradi. Rossiya rahbarining ta’kidlashicha, ushbu muzokaralar chog‘ida Ukrainadagi tartibga solish masalalari ko‘rib chiqilgan.
Muzokaralar taklifi Ukraina tomonining Rossiya tomonidan ilgari e’lon qilingan sulh va Yevropa Ittifoqining yaqinda Kiyev tayyorligini bildirgan 30 kunlik o‘t ochishni to‘xtatish tashabbusi buzilishi haqidagi bayonotlari fonida paydo bo‘ldi.
Putin, shuningdek, Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an bilan bo‘lajak telefon suhbati haqida ham ma’lum qildi, unda ushbu tashabbus ham muhokama qilinishi mumkin.
Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Kiyevda Fransiya prezidenti Emmanuel Makron, Buyuk Britaniya Leyboristlar partiyasi yetakchisi Kir Starmer, Germaniya XDI yetakchisi Fridrix Mers va Polsha bosh vaziri Donald Tusk bilan uchrashuvi yakunlari bo‘yicha mojaroni yumshatish va Ukraina xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan qator qo‘shma bayonotlar e’lon qildi.
Asosiy bandlardan biri 12-may, dushanba kunidan boshlab kamida 30 kun davom etadigan to‘liq va keng qamrovli o‘t ochishni to‘xtatish taklifi bo‘ldi. Ta’kidlanishicha, tinchlik rejimi barcha sohalarni: havo bo‘shlig‘i, dengiz hududlari va quruqlikdagi harakatlarni qamrab olishi lozim.
Sulhga rioya etilishini nazorat qilish uchun Amerika Qo‘shma Shtatlari bilan yaqin hamkorlikda kuzatuv tashkil etish taklif etilmoqda.
Bundan tashqari, Ukrainaning uzoq muddatli xavfsizligini ta’minlashning asosiy elementlaridan biri sifatida xalqaro kafolatlar ko‘rsatilgan bo‘lib, bular xalqaro harbiy kuchlarni joylashtirish imkoniyatini ham o‘z ichiga olishi mumkin.
Uchrashuv ishtirokchilari, shuningdek, tinchlik tashabbuslari barbod bo‘lgan taqdirdagi pozitsiyani ham kelishib oldilar: agar Rossiya o‘t ochishni to‘liq to‘xtatishdan bosh tortsa, rahbarlar uning bank va energetika sohalariga nisbatan qattiqroq sanksiyalar joriy etishga chaqirmoqda.
Nihoyat, muzlatib qo‘yilgan Rossiya aktivlaridan Ukraina manfaatlari yo‘lida foydalanish bo‘yicha ishlar davom ettirilishi ta’kidlandi. Bu masalani bo‘lajak G7 sammitida muhokama qilish rejalashtirilgan.
Yevropaning yetakchi davlat rahbarlari — Fransiya prezidenti Emmanuel Makron, Germaniya kansleri Fridrix Mers, Buyuk Britaniya bosh vaziri Kir Starmer va Polsha bosh vaziri Donald Tusk Ukraina poytaxtiga yetib keldi.
Ularning tashrifi Yevropa davlatlarining mojaroni hal qilish bo‘yicha o‘z tashabbusi bilan chiqish rejalari bilan bog‘liq bo‘lib, bu yaqinda Amerikaning sulh takliflariga o‘xshash bo‘lishi mumkin.
Ukraina TIV xabariga ko‘ra, Kiyevdagi muzokaralar "xohlovchilar koalitsiyasi" doirasida bo‘lib o‘tadi. Uchrashuv kun tartibidagi boshqa tafsilotlar hozircha oshkor etilmayapti. Qayd etilishicha, uchrashuvda Qo‘shma Shtatlar vakillari ishtirok etmayapti.
Eslatib o‘tamiz, 30 kunlik o‘t ochishni to‘xtatish tashabbusi Vladimir Zelenskiyning 8-may kuni Donald Tramp bilan telefon orqali muloqoti chog‘ida muhokama qilingan edi.
Ushbu diplomatik sa’y-harakatlar fonida Rossiya prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskov ABC News telekanaliga bergan intervyusida har qanday vaqtinchalik sulhning sharti Ukrainaga qurol yetkazib berishni to‘xtatish bo‘lishi kerakligini aytdi.
AQSH prezidenti Donald Tramp Qo‘shma Shtatlar Falastin davlatini tan olishi haqida bayonot berishga tayyorlanmoqda. Bu Saudiya Arabistonida bo‘lib o‘tadigan sammitda sodir bo‘lishi kutilmoqda va HAMAS harakati ishtirokisiz Falastin davlatini yaratishni o‘z ichiga oladi.
Bu ma’lumotlar Fransiya va Buyuk Britaniya ham Falastinni tan olish imkoniyatini ko‘rib chiqayotgani haqidagi xabarlar fonida paydo bo‘lmoqda. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, ushbu Yevropa davlatlari bunday qadamni 2025-yil iyun oyida BMT shafeligidagi "ikki xalq uchun ikki davlat" rejasini amalga oshirish bo‘yicha xalqaro konferensiyaga to‘g‘rilab muhokama qilmoqda.
Kreml vakili Dmitriy Peskov Ukraina dronlarining Belgorod viloyati hukumati binosiga hujumiga izoh berdi, uning so‘zlariga ko‘ra, bu Rossiya tomonidan e’lon qilingan sulh paytida sodir bo‘lgan. Peskovning ta’kidlashicha, Rossiya harbiy idoralari yuzaga kelgan vaziyatni tahlil qilmoqda.
"Ukraina tomoni sulhga shunday rioya qilmoqda," - dedi Rossiya rahbari matbuot kotibi va uchuvchisiz samolyot zarbasi natijasida mintaqa gubernatori o‘rinbosari Aleksandr Lorens yaralanganini ta’kidladi.
Hukumat binosi bilan bog‘liq hodisa avvalroq Belgorod viloyati gubernatori Vyacheslav Gladkov ma’lum qilgan hujumlar seriyasining bir qismi bo‘ldi. Uning so‘zlariga ko‘ra, G‘alaba kunida UQK dronlari mintaqadagi sakkizta aholi punktiga, shuningdek, Valuysk shahar okrugidagi yo‘l qismiga hujum qilgan.
Viloyat hukumati binosining yuqori qismiga dron kelib urilishi natijasida gubernator o‘rinbosari Aleksandr Lorens kontuziya va akubatravma olgan. Zarur tibbiy yordam ko‘rsatish uchun kasalxonaga yotqizilgan Rosgvardiya xodimi ham yaralangani aytilmoqda.
Amerikalik Robert Frensis Prevoning yangi Rim Papasi Leo XIV sifatida saylanishi, AQShning geosiyosiy mavqeini hisobga olgan holda, AQShdan keladigan pontifikka nisbatan yashirin tabuni buzgan tarixiy voqea bo‘ldi. Muqaddas Pyotr sobori balkonida ilk bor ko‘ringanidan so‘ng, 69 yoshli Leo XIV dindorlarga murojaat qilib, "qurolsizlanish va qurolsiz tinchlik"ka da’vat etdi hamda tinchlik "Xudodan" ekanligini ta’kidladi. Ushbu mavzular — tinchlik va umid — uning pontifikatining ramzlariga aylanishi kutilmoqda.
Jahon yetakchilarining munosabati tez orada ma’lum bo‘ldi. AQSH prezidenti Donald Tramp birinchi amerikalik papaning saylanishini "mamlakat uchun buyuk sharaf" deb atadi va u bilan uchrashishni intiqlik bilan kutayotganini bildirdi. Vitse-prezident Jey Di Vens millionlab amerikalik katoliklar uning muvaffaqiyati uchun ibodat qilishlariga ishonch bildirdi.
Yevropa yetakchilari ham pontifikning saylanishi va birinchi nutqining asosiy g‘oyalarini olqishladilar. Fransiya prezidenti Emmanuel Makron buni "tarixiy lahza" deb atab, "tinchlik va umid pontifikati"ga umid bildirdi. Buyuk Britaniya bosh vaziri Muqaddas taxtning odamlarni birlashtirishdagi "o‘ziga xos roli"ni ta’kidladi, Polsha prezidenti Andjey Duda esa o‘z mamlakatida bu voqea "chuqur his-tuyg‘ular va umid bilan" kuzatilayotganini aytdi.
Global mojarolar va tartibsizliklar fonida yangi Papaning tinchlikka chaqirig‘i alohida aks-sado berdi. Gretsiya bosh vaziri Kiriakos Mitsotakis Leo XIVning yetakchiligi "chuqur muammolar, shu bilan birga, birlik uchun katta imkoniyatlar" davriga to‘g‘ri kelganini ta’kidladi. Ispaniya bosh vaziri Pedro Sanches "muloqot va inson huquqlari himoyasi" kuchayishiga umid bildirdi, Italiya bosh vaziri Jorja Meloni esa pontifikning so‘zlarini "tinchlik, birodarlik va mas’uliyatga kuchli da’vat" deb baholadi.
Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Papa Leo XIVni tabriklab, Ukrainaning tinchlikka erishish va tajovuzni qoralash borasidagi sa’y-harakatlarida "Vatikanning doimiy ma’naviy va ruhiy qo‘llab-quvvatlashiga" umid bildirdi.
Yevropa Komissiyasi raisi Ursula fon der Lyayyen pontifikatning donishmandlik va kuch ramzi ostida o‘tishini, dunyoni tinchlik va muloqotga sodiqlikka ilhomlantirishini tiladi. Yevropa Kengashi raisi Antoniu Koshta Euronews uchun "qurolsiz dunyo" chaqirig‘iga izoh berdi.
BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish dunyo "tinchlik, ijtimoiy adolat va inson qadr-qimmatini qo‘llab-quvvatlaydigan kuchli ovozlarga" muhtojligini ta’kidlab, Muqaddas Taxt bilan hamkorlikka umid bildirdi.
G7 davlatlari tashqi ishlar vazirlari 10-may kuni qo‘shma bayonot bilan chiqib, Hindiston va Pokistonni keskinlikni yumshatish va tinch yo‘l bilan hal qilish uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqotga kirishishga chaqirdi.
Yaponiya Tashqi ishlar vazirligi saytida e’lon qilingan hujjatda "harbiy eskalatsiyaning yanada kuchayishi mintaqaviy barqarorlikka jiddiy tahdid solishi" ta’kidlangan va "har ikki tomondagi tinch aholi xavfsizligidan chuqur xavotir" bildirilgan. G7 davlatlari vaziyatni kuzatishda davom etish va diplomatik yechimni qo‘llab-quvvatlash niyatida ekanliklarini bildirishdi.
Chaqiriq mojaroning keskinlashuvi fonida yangradi. 10-may kuni Pokiston Hindistonga qarshi keng ko‘lamli "Banyan un Marsus" ("Mustahkam devor") harbiy operatsiyasi boshlanganini e’lon qildi, Islomobodning ta’kidlashicha, uning maqsadi Hindistonning strategik obyektlariga zarba berishdir. Keyinroq Pokiston tomoni Hindistonning Adampur aviabazasi yo‘q qilinganini ma’lum qildi.
Keskinlashuvdan oldin boshqa hodisalar sodir bo‘lgan. 9-may kuni Reuters agentligi Kashmir va Hindistonning Amritsar shahridagi portlashlar haqida xabar berdi. O‘z navbatida, Pokiston hukumati Hindiston qurolli kuchlari Pokistonning bir qancha aviabazalariga raketa zarbalari berganini ma’lum qildi. Avvalroq, 7- may kuni Hindiston Mudofaa vazirligi Pokistonga qarshi "Sindur" harbiy operatsiyasi boshlanganini e’lon qilgandi.
Ikki yadroviy davlat o‘rtasidagi munosabatlar 22-aprel kuni bahsli Jammu va Kashmir hududida 27 nafar tinch aholi halok bo‘lgan teraktdan keyin keskinlashdi. 8-may kuni AQSH Davlat departamenti matbuot xizmati rahbari Temmi Bryus vaziyatni "juda xavfli" deb ta’riflab, zo‘ravonlikning oldini olish zarurligini ta’kidlagan edi.
Germaniya natsizmi va yapon militarizmi ustidan qozonilgan g‘alabaning tarixiy xotirasini himoya qilish, shuningdek, ularni qayta tiklashga qaratilgan har qanday urinishlarga faol qarshilik ko‘rsatish oliy darajadagi muzokaralar yakunlari bo‘yicha imzolangan Rossiya va Xitoyning qo‘shma bayonoti markaziy mavzusi bo‘ladi.
"Bosh yakuniy hujjat oliy darajadagi qo‘shma bayonot bo‘ladi, uning asosiy g‘oyasi Buyuk G‘alabaning 80 yilligi va davrlarning jonli aloqasi bo‘lib, (...) natsizm va militarizmni qayta tiklashga urinishlarga qarshi kurashish, Ikkinchi jahon urushi natijalarini qayta ko‘rib chiqish kontekstida," — dedi Rossiya rahbari.
Vladimir Putin, shuningdek, ushbu asosiy bayonotdan tashqari, tomonlar Rossiya va Xitoy o‘rtasidagi ikki tomonlama munosabatlarni yanada rivojlantirishga qaratilgan boshqa hujjatlar to‘plamini ham imzolashini ta’kidladi.
Avvalroq Rossiya yetakchisi Rossiya va Xitoy o‘rtasidagi munosabatlar "o‘z tarixidagi eng yuqori cho‘qqiga" chiqqanini aytib, Moskva va Pekin hamkorligi xalqaro vaziyat yoki ikki mamlakatdagi ichki siyosiy vaziyatga bog‘liq emasligini ta’kidlagan edi.
Yevropada Ikkinchi jahon urushi tugaganining 80 yilligidan bir kun oldin, Germaniya jamoatchiligi va jahon hamjamiyati tarixiy o‘z-o‘zini tahlil qilishning muhim hodisasiga guvoh bo‘ldi. 7-may kuni nufuzli Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) gazetasi xabar qilishicha, Germaniyaning kamida 49 ta yirik kompaniyasi rahbarlari qo‘shma bayonot e’lon qildi. Unda 1930-1940-yillarda milliy sotsialistlar hokimiyatini mustahkamlashda mamlakat korporativ sektorining roli e’tirof etildi.
"Urush tugaganining 80 yilligi munosabati bilan Germaniyaning 49 ta kompaniyasi rahbarlari mas’uliyatni o‘z zimmalariga olmoqda. Nemis korporatsiyalari natsional-sotsialistlar hokimiyatini mustahkamlashga hissa qo‘shgan," — deya hujjatning asosiy g‘oyasini keltiradi nashr. Bayonotda ta’kidlanishicha, o‘sha davrda ko‘plab nemis kompaniyalari birinchi navbatda o‘z manfaatlarini ko‘zlagan, bu esa ularning rejim bilan hamkorlik qilishiga sabab bo‘lgan.
Imzolovchilar orasida Germaniya iqtisodiyotining yetakchilari mavjud: Volkswagen va BMW avtomobil gigantlari, sport kiyimlari va poyabzal ishlab chiqaruvchi Adidas, BASF kimyo konserni, DHL logistika kompaniyasi, Hugo Boss modalar uyi va boshqalar.
"Bugun biz, nemis kompaniyalari sifatida, natsistlar davridagi jinoyatlar xotirasini ko‘zga ko‘rinarli qilish mas’uliyatini zimmamizga olmoqdamiz. <...> 1933-yilda va undan keyin ham juda ko‘pchilik sukut saqladi, yuz o‘girdi va jim turdi. Bu bizning o‘tmish, bugun va kelajak uchun mas’uliyatimizni yuzaga keltiradi," — deyiladi jamoaviy murojaatda.
Ukraina Oliy Radasi AQSH bilan foydali qazilmalarni birgalikda qazib olish va mamlakatni tiklash uchun investitsiya fondini shakllantirish to‘g‘risidagi bitimni ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi qonunni asos qilib oldi. Bu haqda xalq deputati Yaroslav Jeleznyak o‘z Telegram-kanalida ma’lum qildi.
Tegishli hukumatlararo bitim 30-aprel kuni Kiyev va Vashington tomonidan imzolangan. Hujjat Ukraina tabiiy resurslarining muayyan turlari, infratuzilma obyektlari va boshqa ba’zi aktivlardan foydalanishdan olingan daromadlarni to‘playdigan va tasarruf etadigan maxsus fondni tashkil etish uchun asos yaratadi.
Bitimning alohida muhim bandi Amerika yordamini hisobga olish tartibi hisoblanadi. Ushbu bitim tuzilgunga qadar Qo‘shma Shtatlar tomonidan Ukrainaga ko‘rsatilgan harbiy va boshqa yordam Amerika tomonining yangi fondga qo‘shgan hissasi yoki Kiyevning qarz majburiyati sifatida ko‘rilmaydi. Shu bilan birga, kelishuv rasman kuchga kirganidan keyin AQSH ajratadigan har qanday mablag‘ yoki resurslar qo‘shma loyihalar doirasidagi investitsiyalar hisoblanadi.
AQSH prezidenti Donald Tramp Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘anga Ukrainadagi mojaroni hal qilish bo‘yicha muzokaralarda vositachilik rolini o‘z zimmasiga olish taklifi bilan murojaat qilish tashabbusi bilan chiqdi.
Turk nashri ma’lumotlariga ko‘ra, Tramp Erdo‘g‘onning Rossiya prezidenti Vladimir Putin va Ukraina rahbari Vladimir Zelenskiy bilan muloqot qila olishiga umid qilmoqda, bu esa uni ehtimoliy tinchlik tashabbuslari uchun asosiy shaxsga aylantiradi.
Hürriyet gazetasi ham Anqaraning avvalgi vositachilik harakatlarini eslatib, xabarga izoh qoldirgan: "Agar Ukraina Buyuk Britaniya va AQSH bosimi ostida muzokaralar stolini tark etmaganida, Turkiya [mojaro]ning dastlabki uch oyida sulh tuzgan bo‘lardi."
Hürriyet nashrining yozishicha, prezident Erdo‘g‘an Amerika yetakchisining ushbu taklifiga ijobiy munosabat bildirdi, bu esa Turkiyaning bu yo‘nalishdagi diplomatik sa’y-harakatlarini yana faollashtirishga tayyorligini ko‘rsatishi mumkin.
Bu murojaat mart oyida Erdo‘g‘an Trampning Ukraina mojarosini to‘xtatish bo‘yicha sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlagan ikki yetakchi o‘rtasidagi telefon suhbatidan keyin yangradi.
Ikkinchi jahon urushining tugashiga bag‘ishlangan xotira tadbirlari fonida, Antidifmatsiya ligasi (ADL) ogohlantiradi: dunyo antisemitizmning keskin va xavfli o‘sishiga duch keldi. Tashkilot e’lon qilgan hisobotda Isroildan tashqarida eng yirik yahudiy jamoalari bo‘lgan yettita mamlakatda zo‘ravonlik va dushmanlik avj olgani haqida ma’lumotlar keltirib, so‘nggi 18 oy ichida ba’zi hududlarda oldingi 18 yilga qaraganda ko‘proq hujumlar sodir bo‘lganini ta’kidladi.
Tuhmatga qarshi kurash ligasi raisi (yoki xalqaro prezidenti) Marina Rozenberg bu keskinlashuvni 7 oktyabrda boshlangan voqealar va G‘azodagi urush bilan bog‘lamoqda.
"Barcha mamlakatlarda antisemit hodisalar soni keskin oshdi. Hammasi namoyishlar bilan boshlangan, ta’qib va vandalizm bilan davom etgan va bugun biz butun dunyo bo‘ylab yahudiylarga qarshi shafqatsiz hujumlarni kuzatmoqdamiz," — deydi Rozenberg.
Hisobotga ko‘ra, raqamlar quvonarli emas: Germaniyada 2021-yildan beri antisemit hodisalar soni 75 foizga, Buyuk Britaniyada 82 foizga, Fransiyada esa bu ko‘rsatkich hayratlanarli darajada 185 foizga yetgan. Yahudiy maktablari, sinagogalari, korxonalari, shuningdek, alohida shaxslarga hujumlar soni sezilarli darajada oshdi. Ba’zi hollarda o‘sish 100 foizdan oshdi.
Marina Rozenberg antisemitizm nafaqat yahudiylar, balki butun jamiyat uchun xavf tug‘dirishini ta’kidlaydi.
Huquq himoyachilarining ogohlantirishicha, antisemitizmning hozirgi avj olishi muhim hodisa bo‘lib, agar shoshilinch choralar ko‘rilmasa, boshqa ozchilik guruhlari hujum va kamsitishning keyingi nishoniga aylanishi mumkin. Shu fonda natsizm ustidan qozonilgan G‘alabaning 80 yilligi ayniqsa achchiq tus oladi, bu dunyoning mo‘rtligini va har qanday nafratga qarshi kurashish muhimligini eslatadi.